AD(H)D of autismespectrumstoornis diagnostiek
Het is een misverstand te denken dat er zoiets bestaat als een ‘ADHD of autisme test’. Het eventueel vaststellen van de diagnose ADD/ADHD of autismespectrumstoornis (ASS), ofwel pervasieve ontwikkelingsstoornis* gebeurt aan de hand van het gedetailleerd uitvragen van het beloop van verschillende ontwikkelingsgebieden én van de desbetreffende DSM-IV-criteria – in het geval van kinderen of jongeren bij voorkeur met beide ouders samen.
Informatie van de leerkracht via algemene en specifieke vragenlijsten is in het geval van kinderen of jongeren hier eveneens van groot belang. ADHD en autisme zijn een ‘stoornis’ – het syndroom, een samenhang van meerdere symptomen, verstoort iemands functioneren op een of meerdere gebieden (leren/studeren, werk en/of sociaal functioneren) – waarvan de diagnose primair op basis van gedragskenmerken in het dagelijks leven wordt gesteld. Toch zou het in het geval van kinderen of jongeren vreemd en onjuist zijn de diagnose te stellen zonder het kind of de jongere enigszins te hebben leren kennen en hebben zien werken.
Een (neuro)psychologisch onderzoek kan waardevol zijn om een sterkte/zwakte-analyse van een kind of jongere te maken, doordat de resultaten met die van leeftijdgenoten kunnen worden vergeleken, en om handelingsgerichte adviezen voor de praktijk te kunnen formuleren. Het onderzoek is onmisbaar voor het krijgen van eigen klinische indrukken en observatiegegevens.
Observatiegegevens van ouders/ verzorgers, leerkracht en onderzoeker(s) samen in combinatie met de onderzoeksresultaten garanderen een zo objectief mogelijk afwegingsproces, waarin meerdere verklaringsmogelijkheden van de verschijnselen of symptomen dienen te worden overwogen. Om deze reden mag het onderzoek zich dan ook niet uitsluitend richten op de symptomen: de mogelijke aanwezigheid van een of meer andere problematieken (‘comorbiditeit’) kan de schijn van ADHD of autisme geven, zonder dat hiervan sprake blijkt.
Diagnostiek proces
Het onderzoeken van de aanwezigheid van ADHD of autisme is aldus een uitgebreid proces waarbij informatie vanuit alle levensgebieden en vanaf de vroege ontwikkeling van een kind nodig is. Deze informatie wordt op de volgende manier vergaard:
– een intakegesprek
– gedragsvragenlijsten voor ouders, school (en jongere)
– een gesprek met ouders over de vroege ontwikkeling
– een observatie op school (bij kinderen t/m groep 8) of informatie van mentor of leerkracht (middelbare school)
Onderzoek kan leiden tot een classificatie.
Classificatie vindt plaats wanneer de probleembeschrijving gewogen wordt getoetst aan de formele criteria van de classificatiecategorieën van een classificatiesysteem, bijvoorbeeld de DSM. Hierdoor kan de problematiek geclassificeerd worden in de categorie ADHD, autisme of in andere categorieën.
* ‘pervasief’: doordringend, diepgravend, algemeen verbreid – ‘stoornis die effect heeft op het totale ontwikkelingsverloop en gevolgen voor: sociale relaties, taal-denkontwikkeling, voorstellingsvermogen, ontwikkeling en motoriek, zelfbeeld, gevoelens, fantasie enz.; tot deze stoornissen worden verschillende autistische stoornissen gerekend waaronder rettsyndroom, desintegratiestoornis van de kinderleeftijd en het aspergersyndroom’